Sterylizacja nazywana również wyjaławianiem to zgodnie z definicją działanie, polegające na niszczeniu drobnoustrojów i ich form przetrwalnikowych w sposób mechaniczny, fizyczny bądź chemiczny. Do sterylizacji najczęściej wykorzystuje się urządzenia nazywane sterylizatorami. Moduły te wykorzystywane są m.in. w miejscach, w których wykonuje się zabiegi medyczne, takich jak gabinety lekarskie lub kosmetyczne.
Urządzenia należące do klasy B, S oraz N
Zgodnie z europejską normą EN 13060 wyróżnia się trzy klasy sterylizatorów parowych, zwanych również autoklawami. Najbardziej zaawansowane urządzenia zaliczane są do klasy B. Tego rodzaju sprzęt umożliwia wyjaławianie wszystkich rodzajów wsadów włącznie z cewnikami, endoskopami, wziernikami, igłami, a także końcówkami stomatologicznymi. Jego skuteczność związana jest z zastosowaniem techniki nazywanej frakcjonowaną próżnią wstępną. Polega ona na całkowitym usuwaniu powietrza podczas cyklu jałowienia poprzez wykonywanie sekwencji impulsów próżni oraz pary. Tego rodzaju funkcjonalność oferują jedynie sterylizatory medyczne należące do klasy B.
Urządzenia zaliczane dla klasy S pozwalają na sterylizację niemal wszystkich narzędzi z wyjątkiem tych charakteryzujących się budową kapilarną. Sprzęt ten sprawdza się m.in. w gabinetach lekarskich, w których nie sterylizuje się wsadów typu A, w zakładach kosmetycznych, a także w laboratoriach mikrobiologicznych. W urządzeniach klasy S producent aparatury medycznej montuje pompę próżniową, która wysysa powietrze z komory bezpośrednio przed procesem wyjaławiania. W tym wypadku jednak proces wysysania powietrza ma charakter jednostopniowy, przez co charakteryzuje się ograniczoną skutecznością.
Trzecią grupą sterylizatorów parowych są autoklawy należące do najniższej klasy N. Tego rodzaju urządzenia nie posiadają pompy próżniowej, a do usuwania powietrza przed sterylizacją wykorzystują się próżnię termodynamiczną. W tym przypadku usuwanie powietrza odbywa się w wyniku oddziaływania pary, która samoistnie wypycha je na zewnątrz. Technika ta nadaje się wyłącznie do sterylizowania narzędzi litych, które nie są opakowane.
Urządzenia wykorzystujące różne metody sterylizacji
Sterylizatory medyczne mogą różnić się między sobą zarówno zasadą działania, jak i funkcjonalnością. Najbardziej rozpowszechnione są autoklawy wykorzystujące gorącą parę wodną oraz wysokie ciśnienie. Aby sterylizacja była skuteczna, niezbędne jest wytworzenie oraz utrzymanie w komorze próżni, temperatury wynoszącej 121°C i ciśnienia na poziomie jednej atmosfery lub temperatury 134°C i ciśnienia dwóch atmosfer.
Producent aparatury medycznej poza urządzeniami parowymi może mieć w swej ofercie także sterylizator suchy. Urządzenie nazywane potocznie suszarką stosowane jest do wyjaławiania produktów, które nie mogą być poddawane wysokiemu ciśnieniu. Zalicza się do nich m.in. pudry i materiały oleiste. Podczas sterylizacji przy użyciu takiego sprzętu we wnętrzu komory osiągana jest temperatura wynosząca nawet 200°C.
Do wyjaławiania prostych przedmiotów o nieskomplikowanej budowie stosuje się z kolei sterylizatory grawitacyjne. Ich największą zaletą jest niska cena zakupu, a wadą ograniczona skuteczność. W przypadku nietypowych materiałów stosuje się również sterylizację gazową, formaldehydową, a nawet radiacyjną.
Wybierając sterylizator, warto zwrócić uwagę na klasę sprzętu. Urządzenia w klasie N dostępne są już od kilkuset złotych, natomiast za profesjonalne sterylizatory medyczne trzeba zapłacić nawet kilka tysięcy złotych. Warto wiedzieć, że na ostateczną cenę sprzętu wpływa przede wszystkim pojemność komory oraz ilość dodatkowych funkcji.